Schiet elkaar niet af, maar te hulp in het debat over defensiebeleggingen

Moeten pensioenfondsen meer beleggen in defensie? Dan is allereerst de overheid aan zet. Toch moeten ook de pensioenfondsen zich beraden op wat zij willen en kunnen bijdragen. Laat dit debat niet in een impasse belanden, daarvoor is de urgentie en de opgave te groot. Verken nu eerst de mogelijkheden voor pensioenfondsen en andere beleggers om onderdeel te zijn van de oplossing.

Enthousiast over defensie, kritisch op controversiële wapens

Het is goed om hier een veelgehoord misverstand op te helderen: de meeste pensioenfondsen beleggen wel in de reguliere defensie-industrie. Dat doen ze al sinds jaar en dag, passend bij hun beleggingsbeleid en met oog voor een goed rendement. Deze pensioenfondsen zijn ervan doordrongen dat wapens nodig zijn voor ordehandhaving, vrede, veiligheid en stabiliteit. Daarover bestaat nauwelijks meningsverschil. Toch konden ook deze beleggingen voorheen vaak op kritiek rekenen.

Wel worden al jarenlang controversiële wapens uitgesloten door pensioenfondsen. Overigens aangemoedigd door de overheid, die in 2013 een investeringsverbod instelde voor clusterwapens. Maar ook producenten van landmijnen, chemische en biologische wapens en kernwapens staan vaak op de zwarte lijst van pensioenfondsen. Weliswaar niet vanwege een investeringsverbod, maar wel in lijn met verboden op basis van internationale verdragen en conventies. Controversiële wapens treffen hun doelwit willekeurig, burger of militair, tijdens én na conflicten. Daardoor schenden deze wapens basale mensenrechten.

Stop met foute wapens en plaveit de weg voor investeringen

Nu klinkt juist steeds vaker de oproep aan pensioenfondsen om méér geld in defensiebedrijven te steken. Dat is een begrijpelijk verzoek in een tijd van toenemende geopolitieke spanningen en een grootschalige oorlog op het Europese continent. Het beschermen van vrede en veiligheid is tenslotte ook een mensenrechtenkwestie. Hoe doorbreken we de patstelling in dit debat?

Allereerst kunnen defensiebedrijven het zichzelf makkelijker maken. Want veel bedrijven in de defensiesector zijn ook betrokken bij de productie van controversiële wapens of essentiële onderdelen daarvan. En zoals een beetje integer zijn onmogelijk is, kan een pensioenfonds ook niet een beetje ethisch beleggen in bedrijven die hun omzet voor een deel uit foute wapens halen. Stop met de productie van die foute wapens, zodat een sta-in-de-weg voor meer investeringen verdwijnt.

Overheid moet langjarige afnamegaranties geven

Defensie is bovendien geen normale economische markt. Overheden zijn de enige klanten van de defensiesector, en daarmee primair bepalend voor de productiecapaciteit van de sector. Die productiecapaciteit kan worden vergroot door langjarige afnamegaranties te geven, zodat investeringen door en in defensiebedrijven lonen.

De overheid moet ook in de financiering van defensiebedrijven een grotere rol pakken. Bijvoorbeeld door de uitgifte van een defensie-obligatie. Het opgehaalde kapitaal kan door de overheid worden geïnvesteerd in personeel en materieel. Wanneer naleving van de geldende wetgeving, verdragen en conventies ten aanzien van controversiële wapens ook bij de obligatie-uitgifte wordt geborgd, werkt dat drempelverlagend voor pensioenfondsen om in te stappen en bij te dragen.

Investeringsfonds voor defensieobligaties maakt beleggen aantrekkelijker

Het opzetten van een investeringsfonds is een andere mogelijkheid om kapitaal voor defensie op te halen. Dat kan naar voorbeeld van het NATO Innovation Fund, dat oplossingen financiert voor maatschappelijke en defensievraagstukken. Zo kunnen innovatieve startups worden geholpen. Met een fonds kan een schaal worden bereikt die het voor pensioenfondsen mogelijk maakt om het midden- en kleinbedrijf in de defensiesector te financieren. Ook hierin kan de overheid de leiding nemen, gebruikmakend van bestaande kennis en financiële infrastructuur.

Met een obligatie of via een investeringsfonds kan pensioenvermogen worden belegd in defensie. Die route is effectiever en doelgerichter dan lukraak op de beurs aandelen kopen van defensiebedrijven. Dat geeft defensiebedrijven geen extra investeringsruimte, zeker de kleinere bedrijven niet. Om dat voor elkaar te krijgen is nu allereerst de overheid aan zet. En zolang de ethische kaders overeind staan ten aanzien van beleggen in foute wapens, valt er over beleggen in defensie met pensioenfondsen altijd te praten.