Netto nul: groeien de bomen tot in de hemel?

Netto nul is de jongste trend in duurzaamheidsland. Voor veel bedrijven is netto nul uitstoot van broeikasgassen in 2050 de meetlat waarlangs zij klimaatbeleid opstellen. Maar netto géén uitstoot betekent meestal bruto wél uitstoot. En dus wordt er in klimaatambities driftig gerekend hoe de CO2-uitstoot te compenseren. Een simpele oplossing of een groot probleem?

Het zit zo. Om de temperatuurstijging van de aarde te beheersen moet de economie in 2050 klimaatneutraal zijn. Dat kan alleen als uitstoot wordt teruggedrongen, en waar dat niet kan moet uitstoot worden gecompenseerd. Maar die mogelijkheid tot compensatie wordt ineens aangegrepen als een wondermiddel om veelbelovende duurzame ambities waar te maken.

Vooral boomplant is een populaire methode om CO2 te compenseren. Maar is er wel genoeg land beschikbaar om de claims van al die bedrijven waar te maken? Nee, stelt Greenpeace, dat zich baseert op berekeningen van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Het IPCC stelt vast dat tussen de 500 en 3600 megaton CO2 per jaar kan worden gecompenseerd met boomplant, afhankelijk van andere methodes die ook een claim leggen op het land, zoals biomassa.

Afgaande op de lage schatting van het IPCC gebruiken alleen al de vliegmaatschappij British Airways en de Italiaanse olieproducent Eni 12% van de beschikbare grond. Het IPCC stelt daarnaast dat er ongeveer 500 miljoen hectare land beschikbaar is voor het planten van bomen. Shell claimt hiervan in z’n eentje al 10% met de ambitie om een bos te planten ter grootte van Spanje. Er is dus niet genoeg land beschikbaar voor alle compensatiebomen.

Ondertussen is een razendsnelle groei te zien in de ondoorzichtige markt voor CO2-rechten. Een onderneming die de aanplant van een bos financiert, meestal in ontwikkelingslanden, krijgt daarvoor zogenaamde CO2-credits waarmee eigen CO2-uitstoot kan worden gecompenseerd. Dat klinkt mooi, maar er is nauwelijks toezicht op de kwaliteit en de prijs van dergelijke rechten.

Bovendien ligt misbruik op de loer. CO2-rechten zijn verhandelbaar, de prijs wordt bepaald door vraag en aanbod. Een hausse aan netto nul-doelen zal zorgen voor een prijsstijging van CO2-rechten. Grote uitstoters, zoals olie- en gasbedrijven, kunnen daarop inspelen door nu goedkoop bosbouwprojecten te ontwikkelen. Dat geeft deze partijen de mogelijkheid om in de toekomst credits op de markt te brengen, als de prijs mogelijk hoger ligt. Winst maken met klimaatbeleid dus.

Hoe moeten aandeelhouders omgaan met de golf aan netto nul-ambities die we de komende tijd kunnen verwachten? PME heeft niet de verdeelsleutel in handen om te bepalen hoeveel land voor boomplant ieder bedrijf mag claimen voor compensatie van CO2-uitstoot. Wel zullen we heel kritisch moeten kijken naar de opbouw van netto nul-doelen van bedrijven. Stelregel zou kunnen zijn dat compensatie van CO2-uitstoot alleen mag voor restuitstoot die (op korte termijn) onvermijdbaar is. Want een ambitieus klimaatbeleid gaat niet over netto nul of bruto nul, maar over nul.