Uitdagingen van vandaag en morgen vereisen realisme

Het kabinet Schoof heeft de eerste miljoenennota neergelegd en een regeerakkoord gepubliceerd. Dat is fijn, want er is behoefte aan duidelijkheid om prangende uitdagingen op het gebied van onder meer woningbouw, stikstof en de energietransitie op te lossen. Dat vereist wel realisme boven politiek wensdenken. Beoordeel daarom oplossingen en beleid op hun merites in plaats van op ideologie.

Laat ik voorop stellen dat Nederland het hartstikke goed doet. In alle toonaangevende lijstjes doen we mee met de wereldtop. Veel factoren spelen hierbij een rol, goede (technische) universiteiten, arbeidsmobiliteit, (kennis)migranten, welzijn en welvaart, infrastructuur en een sterke positie binnen de Europese Unie. We zijn een klein land, te midden van West-Europa. Daarom hebben we noodzakelijkerwijze een open economie. Dat moet mijns inziens ook zo blijven.

Onze werkgevers bij PME zijn afhankelijk van onze positie in de EU. Van het internationale handelsverkeer, de uitwisseling van kennis en ideeën en vooral van slimme en hardwerkende mensen uit binnen- en buitenland. Hun werknemers en onze deelnemers bestaan uit Nederlanders, Polen, Turken, Indiërs, Duitsers en vele andere nationaliteiten. Zonder hen kunnen de fabrieken van onze toekomstmakers sluiten. Keer daarom Europa niet de rug toe. Werk samen om onze concurrentiepositie ten opzichte van de VS, China en India te behouden.

Energietransitie: eerlijk, snel en duurzaam

De hoeveelheid duurzaam opgewekte elektriciteit in Nederland is nog nooit zo groot geweest als vandaag. Dat is goed nieuws. Er komt minder CO2 vrij en we worden minder afhankelijk van het buitenland voor onze energiebehoefte. Maar we zijn er nog lang niet. De verwachting is dat de vraag naar duurzame energie alleen maar zal groeien de komende jaren. Zeker is dat er in de energietransitie nog een berg werk te verzetten is. Het elektriciteitsnet loopt vast, nieuwe woningen en bedrijven kunnen vaak niet worden aangesloten. Zelfs de stabiliteit van de stroomvoorziening komt steeds vaker in gevaar. Als dat zo doorgaat, zitten we steeds vaker in het donker.

Gelukkig ziet dit kabinet de urgentie ook. Ik ben verheugd om te zien dat ze het bestaande klimaat- en energiebeleid voortzetten. Hoopvol is ook de ambitie om meerdere kerncentrales te willen bouwen. Dat vereist lef en moed, het over ideologie heen durven stappen en technologische oplossingen beoordelen op hun merites. Dat laatste is ook wat PME heeft gedaan. Principieel hebben wij geen bezwaar tegen het beleggen in kerncentrales. Het is een van de manieren om de energietransitie dichterbij te brengen. Of we als pensioenfonds daadwerkelijk gaan beleggen in Nederlandse kerncentrales is nog verre van zeker. Daarvoor moeten er eerst gesprekken plaatsvinden met de overheid, moet er breed draagvlak in de samenleving zijn en moet er een aantrekkelijk investeringsvoorstel liggen. Want wij willen een goed rendement voor het pensioen van onze deelnemers. Het blijft voorlopig dus nog onzeker of en hoe institutionele beleggers kunnen beleggen in de toekomstige centrales. Die onzekerheid helpt de markt niet. Wij staan altijd open voor een goed gesprek.

Woningbouwopgave blijft enorm

Wat is een betaalbare woning? Die vraag wordt voor huurwoningen goeddeels beantwoord door de huurwet van voormalig minister Hugo de Jonge. Die wet zorgt ervoor dat veel meer woningen onder de regels voor middenhuur vallen. Dat vinden wij bij PME een goede ontwikkeling. Want ook onze deelnemers  willen betaalbaar wonen.

De huurwet zorgt er wel voor dat het voor institutionele beleggers, zoals PME, moeilijker wordt om woningen te bouwen die voldoende rendement opbrengen. Om het aantrekkelijk te maken voor deze beleggers, die graag een steentje bijdragen aan de woningbouwopgave, kan het kabinet wel veel betekenen. In het regeerakkoord worden verschillende mogelijkheden opgesomd die hierbij kunnen helpen; meer betaalbare grond,  het verminderen van juridische belemmeringen en bezwaarmogelijkheden en een verlaging van de overdrachtsbelasting. Ik kijk uit naar de Woontop eind dit jaar. Laten we daar daadwerkelijk samen stappen zetten. De tijd dringt. Te veel mensen kunnen niet wonen zoals ze zouden willen.

Daar wil ik nog aan toevoegen dat het kabinet ook moet kijken naar bouwmethodes en het materiaal dat ervoor wordt gebruikt. Stimuleer het gebruik van biobased materialen. Bouwen met hout, vlas en hennep heeft enorme voordelen voor het klimaat, het energieverbruik en ook de snelheid van de bouw. Deze markt is nog niet volwassen en kan daarmee nu regelmatig nog niet concurreren met traditionele bouwmethodes en materialen. Verminder de regeldruk op deze vorm van bouwen en stimuleer deze manier van bouwen door deze op te nemen in tenders bij Rijksgebouwen en met financiële maatregelen. Op deze manier bouwen we eerlijke, betaalbare én duurzame woningen.

Industriepolitiek vereist langjarig commitment

Met project Beethoven beoogde het vorige kabinet onze grootste aangesloten werkgever, ASML in Nederland te houden. Dat is winst voor de regio, voor onze technische universiteiten en voor de high tech innovatiesector in Nederland. De kosten gaan hier misschien voor de baten uit, maar let wel, die baten zijn enorm en van lange duur.

Project Beethoven voelde mijns inziens wel ad hoc aan. Maar het kan en mag niet een eenmalige actie zijn. We willen de slimste mensen, de beste technische instituten en de mooiste innovaties in Nederland houden. Dat vereist een lange termijn strategie en beleid. Ondersteun daarom bestaande toekomstbestendige maak- en techindustrie, én  investeer ook in toekomst van de startup- en scaleup sector. Zorg ervoor dat zij kunnen groeien. Verminder de regeldruk, geef ze toegang tot aantrekkelijke leningen en voldoende financiële slagkracht. Wij dragen graag ons steentje bij.

Anders zullen veel kennis, technologie en de bijbehorende patenten verdwijnen naar het buitenland. De vraag is of de bestaande industrie dan nog kan concurreren met landen als China. Laat de teloorgang van Volkswagen in Duitsland een heldere waarschuwing zijn. Zonder een lange termijn industriepolitiek, krijgen onze innovatieve toekomstmakers het moeilijk.

Strategische visie op defensie-industrie is cruciaal

Ik complimenteer het nieuwe kabinet dat meer geld vrijspeelt voor het vergroten van de veiligheid en weerbaarheid van Nederland en nu al investeert in nieuw defensiematerieel. Eerder riepen wij de overheid op om een langjarige ambitie vast te leggen om tot opschaling en versterking van defensie en de Nederlandse defensie-industrie te komen. Alleen langjarige afnamegaranties stellen Nederlandse bedrijven van defensiematerieel in staat productielijnen op te zetten en investeringen te doen. Verder is de ontwikkeling en stimulering van hoogtechnologische oplossingen voor de Nederlandse defensie-industrie wat PME betreft een belangrijk speerpunt in de strategische visie op de defensie-industrie. Ook op dit terrein gaat het nieuwe kabinet actieagenda’s opstellen.

Praatjes vullen nog geen gaatjes

In het regeerakkoord staan veelbelovende oplossingen voor grote uitdagingen. Maar praatjes vullen nog geen gaatjes. Het is nu aan het kabinet om de oplossingen uit te werken in concrete, realistische en haalbare plannen. Het is tijd om woorden om te zetten in daden. Zodat we samen aan de toekomst kunnen werken. De toekomst van Nederland en van iedereen die hier woont en werkt.